نویسنده: ابراهیم یوسف نژاد
تمامی حق و حقوق معنوی این یادداشت برای مرکز تجاری ایران در چین محفوظ است.
میانجی‌گری چین در احیای روابط دیپلماتیک میان ایران و عربستان سعودی پس از هفت سال قطع روابط، نقطه عطفی در دیپلماسی منطقه‌ای و نظم بین‌المللی محسوب می‌شود. این موفقیت دیپلماتیک همزمان با تسریع روند دلار زدایی در تجارت بین‌المللی، تصویر جدیدی از نقش چین در معادلات جهانی ارائه می‌دهد.
انگیزه‌ها و اهداف چین
سفیر چین در تهران، چانگ هوآ، در مصاحبه‌ای تفصیلی با تسنیم، انگیزه‌های اصلی پکن در این میانجی‌گری را تشریح کرد. به گفته وی، «هدف اصلی و نقطه شروع اساسی چین برای ترویج مذاکرات ایران و عربستان در پکن، ترویج صلح و گفتگو، و حفظ و ارتقای صلح و ثبات منطقه‌ای است”.
این رویکرد نشان‌دهنده استراتژی جدید چین در قبال مسائل امنیتی جهانی است. چانگ هوآ تأکید کرد که «حقایق و تاریخ بارها ثابت کرده است که قرار دادن یک جناح در مقابل جناح دیگر، تفرقه بینداز و مدیریت کن و تقابل بین اردوگاه‌ها هرگز راه درستی برای برخورد با مسائل امنیتی نبوده است”.
چین در برابر هژمونی آمریکا
یکی از مهم‌ترین جنبه‌های گفتگوی سفیر چین، انتقاد صریح از سیاست‌های آمریکا در منطقه بود. وی با اشاره به «دخالت خارجی به عنوان عامل مهمی که امنیت و ثبات منطقه خاورمیانه را تضعیف می‌کند”، بر تأثیر منفی حضور آمریکا در منطقه تأکید کرد.
چانگ هوآ درباره واکنش‌های منفی غرب به میانجی‌گری چین اظهار داشت: «آمریکا و غرب از هژمونی افکار عمومی سوء استفاده می‌کنند، موضوعات بحث‌برانگیز را دستکاری و تبلیغات فریبنده‌ای انجام می‌دهند”. این موضع‌گیری نشان‌دهنده رقابت فزاینده میان دو ابرقدرت در عرصه نفوذ منطقه‌ای است.
عدم وجود خلأ قدرت
در پاسخ به ادعای غرب مبنی بر استفاده چین از «خلأ قدرت” در منطقه، سفیر چین موضع روشنی اتخاذ کرد: «چین همیشه بر این باور بوده است که در خاورمیانه به اصطلاح خلأ قدرت آنگونه که برخی کشورها فریاد می‌زنند وجود ندارد و مردم خاورمیانه صاحب آینده و سرنوشت منطقه هستند”.
این دیدگاه نشان‌دهنده رویکرد چین در احترام به حاکمیت کشورهای منطقه است و در تضاد با سیاست‌های مداخله‌جویانه آمریکا قرار دارد.
دستاوردهای میانجی‌گری
چانگ هوآ دستاوردهای میانجی‌گری چین را سه‌گانه عنوان کرد:
اول: «تضمین قوی‌تری برای حفظ صلح و ثبات منطقه‌ای که برای تقویت وحدت و همکاری کشورهای منطقه و کاهش تنش‌های منطقه‌ای از اهمیت زیادی برخوردار است”.
دوم: «ارائه الگوی مهمی برای کشورهای سراسر جهان برای حل مناقشات از طریق مذاکره و مشورت”.
سوم: «ارائه الگو فوق‌العاده برای حمایت از ابتکارات امنیتی جهانی و ایجاد جامعه بشری با آینده‌ی مشترک”.
روند دلار زدایی و تحولات مالی
بخش مهمی از مصاحبه سفیر چین به موضوع تحریم‌های آمریکا و روند دلار زدایی اختصاص یافت. چانگ هوآ تأکید کرد که «ایالات متحده آمریکا تاکنون تحریم‌های اقتصادی غیرقانونی را علیه نزدیک به ۴۰ کشور در جهان اعمال کرده که نزدیک به نیمی از جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار داده است”.
وی درباره تأثیرات این سیاست‌ها بر نظام مالی جهانی اظهار داشت: «از آنجایی که دولت ایالات متحده آمریکا از دلار به عنوان ابزاری برای حفاظت از منافع ژئوپلتیکی خود و مهار توسعه سایر نظام‌های اقتصادی استفاده می‌کند، میزان اعتماد جهان خارج به دلار به شدت کاهش یافته است”.
همکاری‌های اقتصادی ایران و چین
سفیر چین همچنین به روابط اقتصادی دوجانبه پرداخت و از «طرح همکاری همه‌جانبه چین و ایران” به عنوان چارچوب کلان آینده روابط دو کشور یاد کرد. وی تأکید کرد که «این طرح چشم‌انداز و مسیر همکاری بلندمدت دو طرف را تعیین می‌کند و چارچوب کلانی برای آینده همکاری‌های آتی چین و ایران فراهم می‌کند”.
درباره نقش ایران در ابتکار «یک کمربند یک جاده”، چانگ هوآ اشاره کرد: «ایران در منطقه کلیدی جاده ابریشم زمینی و دریایی قرار دارد و از گذشته تاکنون گره مهمی در جاده ابریشم بوده است”.
بحران اوکراین و دیپلماسی صلح
در بخش پایانی مصاحبه، سفیر چین موضع پکن درباره بحران اوکراین را تشریح کرد. وی گفت: «از زمان شروع بحران اوکراین تاکنون، چین همواره موضع عینی و عادلانه‌ای داشته و فعالانه مذاکرات صلح را پیش برده است”.
چانگ هوآ تأکید کرد که «تاریخ نشان داده است که همه مناقشات در نهایت از طریق گفتگو و مذاکره حل و فصل شده‌اند”، که نشان‌دهنده فلسفه کلی چین در قبال حل مناقشات بین‌المللی است.
نتیجه‌گیری
میانجی‌گری موفق چین در احیای روابط ایران و عربستان نشان‌دهنده تحول بنیادین در نظم بین‌المللی است. این موفقیت همزمان با تسریع روند دلار زدایی و کاهش نفوذ آمریکا در منطقه، پکن را به عنوان قدرت مطرح جدیدی در معادلات جهانی معرفی می‌کند.
سخنان سفیر چین نشان می‌دهد که پکن استراتژی جامعی برای جایگزینی نظم هژمونیک آمریکا با نظمی مبتنی بر احترام متقابل، مذاکره و همکاری برد-برد در نظر دارد. این رویکرد می‌تواند الگوی جدیدی برای حل مناقشات بین‌المللی و مدیریت روابط جهانی ارائه دهد.
همچنین، تأکید چین بر «مسیر امنیتی جدید با گفتگو به جای تقابل و مشارکت به جای اتحاد و برد-برد به جای جمع صفر” نشان‌دهنده رویکرد متفاوت این کشور در مقایسه با سیاست‌های سنتی قدرت‌های بزرگ است.
